XVĐM là một bệnh lý của hệ mạch máu bao gồm cả hai quá trình tái sinh và thoái hóa cảu mạch máu. Thành mạch máu bao gồm 3 lớp (nội mạc, trung mạc và ngoại mạc). Trong đó bệnh XVĐM ảnh hưởng khởi đầu ở lớp nội mạc và sau đó tác động dần lên lớp trung mạc của thành động mạch và làm biến đổi cấu trúc thành mạc không hồi phục

Bản thân bệnh có liên quan đến nhiều yếu tố, nhiều nguyên nhân khác nhau như:

• Rối loạn về chuyển hóa lipid
• Tăng hoạt hóa tiểu cầu – hình thành huyết khối
• Lão hóa của thành mạch theo tuổi tác
• Rối loạn chức năng lớp nội mạc động mạch do bệnh tăng huyết áp
• Viêm động mạch do bệnh lý tự miễn
• Quá trình oxi hóa gây lão hóa, hoạt hóa tế bào cơ trơn, tái cấu trúc và yếu tố di truyền v. v…

Hậu quả sau cùng của tất cả các yếu tố đó là tình trạng lắng đọng hợp chất lipid trong lớp trung mạc. Khối lắng đọng này có thành phần bao gồm 3 chất chính yếu là:

• Cholesterol: chủ yếu là dạng cholesterol ester.
• Tế bào: chủ yếu là tế bào cơ trơn, đại thực bào, ngoài ra còn có 1 số loại tế bào khác nhau như tế bào lympho T, tiểu cầu.
• Mô liên kết: bao gồm collagen, elastin và glycosaminoglycans

Biểu hiện hậu quả trên lâm sàng của bệnh chủ yếu ở các động mạch có kích thước trung bình, các động mạch lớn như động mạch chủ và động mạch chậu. Đây là các động mạch luôn phải chịu áp lực lớn từ tim ra. Do vậy bệnh tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của bệnh xơ vữa động mạch.

Tổn thương xơ vữa tiến triển theo thời gian. Tổn thương xơ vữa sớm nhất của bệnh có thể tìm thấy ở trẻ nhỏ với dạng tổn thương được gọi là vệt mỡ, trong khi những tổn thương nặng hơn được tìm thấy ở người lớn.

Bệnh XVĐM rất ít triệu chứng. Bởi vì quá trình hình thành mảng xơ vửa, giai đoạn tiền lâm sàng kéo dài vài chục năm thì mảng xơ vửa chiếm hơn 40% đường kính mạch và tuần hoàn bàng hệ phát triển đầy đủ mà không bảo đảm được sự lưu thông dòng chảy, lúc đó mới có biểu hiện trên lâm sàng.

Khi mảng xơ vữa hình thành, động mạch bị tổn thương gây ra các di chứng thường gặp như là phình động mạch và các biến chứng của huyết khối. Sự tổn thương thành mạch máu và sự hình thành huyết khối là yếu tố chính trong sự hình thành và tiến triển XVĐM ,chúng gây ra hẹp và tắc mạch, có thể gây dãn và túi phình mạch nên gây tăng đường kính động mạch.

Quá trình XVĐM xảy ra từ từ gây hẹp lòng mạch làm ảnh hưởng tưới máu mô tương ứng . Cơ thể thích ứng bằng cách phát triển tuần hoàn bàng hệ. Những trường hợp tắc nghẽn động mạch ở xa, hệ thống tuần hoàn bàng hệ chưa phát triển, thường gây thiếu máu nặng nề dẫn đến hoại tử. Trường hợp tắc nghẽn động mạch cấp, sự bù trừ của hệ tuần hoàn bàng hệ không xảy ra kịp, bệnh diễn tiến nhanh và gây hậu quả nặng nề, đôi khi dẫn đến hoại tử chân – tử vong.

Việc điều trị bệnh chủ yếu là dự phòng sớm và liên tục. Hiện nay thuốc điều trị rất hiệu quả và giá thành phải chăng. Thông thường các bác sĩ đều khuyến khích sử dụng thuốc liên tục. Nếu bạn có lo lắng về bệnh, hãy trình bày và xin ý kiến tham vấn của bác sĩ vào lần khám sau.