Định nghĩa phù là gì?

Trong cơ thể, nước được phân bổ chủ yếu trong 3 khoang chính: trong nội bào, trong mô kẻ và trong lòng mạch. Trong đó, khoang nội bào là khoang bên trong màng tế bào (là thành phần nội dịch của tế bào) chứa khoảng 2/3 toàn bộ thể tích nước của cơ thể. Khoảng kẻ là phần mô liên kết gian tế bào chứa khoảng 2/9 thể tích nước. Phần còn lại với khoảng 1/9 lượng nước nằm trong lòng mạch. Ngoài ra còn phải kể có một lượng dịch có thể xuất hiện trong các khoang cơ thể như khoang màng bụng, khoang màng phổi, khoang màng tim, các tuyến ngoại tiết…

Trong điều kiện bình thường, lượng dịch nằm trong các khoang này có thể tích không đáng kể. Trong một số bệnh lý chuyên biệt, các khoang này có thể chứa một lượng dịch đáng kể, có thể lên đến vài lít dịch. Ví dụ như tràn dịch màng bụng, tràn dịch màng phổi.

Thông thường, theo định nghĩa, phù là tình trạng gia tăng thể tích của dịch trong khoảng kẻ gian bào. Tùy theo tác nhân, tổng thể tích dịch trong cơ thể có thể tăng hoặc không tăng tương ứng. Ví dụ như đối với tình huống phù 2 chân do ứ đọng nước, tổng lượng dịch cơ thể sẽ tăng; trong khi phù do viêm tại chổ, tổng lượng dịch trong cơ thể không thay đổi. Triệu chứng phù trên lâm sàng có thể xuất hiện ở dạng điển hình – dễ đánh giá, cũng có thể xuất hiện một cách kín đáo – diễn tiến từ từ và khó đánh giá. Đôi khi một lượng dịch tích tụ khoảng vài lít mới có biểu hiện rõ trên lâm sàng. Chính vì lý do đó, các dấu chứ ng khác cũng cần được đánh giá để theo dõi sớm tình trạng phù : tăng cân nhanh, mang giày chật, nặng mặt, nặng nề tay chân, nặng mi mắt, mất khoảng lõm giải phẫu (mắt cá chân)….

Cũng cần phân biệt phù do ứ nước (phù mềm) với tình trạng phát triển bướu mỡ (đặc biệt trong trường hợp dùng Insulin chích dưới da), với tình trạng phù khu trú của thể viêm (phù cứng). Trong trường hợp có bướu mỡ, khối u xuất hiện từ từ và không giảm kích thước khi sử dụng thuốc lợi tiểu. Đối với phù viêm, chúng ta có thể ghi nhận các dấu chứng của phản ứng viêm tại chổ hoặc toàn thân (sưng – nóng – đỏ – đau). Trong khi đó, đối với phù mô kẻ do ứ đọng dịch, kích thước khối phù sẽ giảm nhanh khi sử dụng thuốc lợi tiểu.